De executeur

Bij testament kan een executeur zijn benoemd, zelfs meerdere.

Er worden drie soorten executeurs onderscheiden, namelijk de begrafenisexecuteur, de beheersexecuteur en de executeur-afwikkelingsbewindvoerder. De begrafenisexecuteur is slechts bevoegd tot het regelen van de begrafenis of de crematie. De beheersexecuteur heeft tot taak om de goederen van de nalatenschap te beheren en schulden van de nalatenschap te voldoen die tijdens zijn beheer voldaan dienen te worden. Onder het beheer van de nalatenschap zijn begrepen alle handelingen die voor normale exploitatie van een goed dienstig kunnen zijn, als ook het aannemen van aan de gemeenschap verschuldigde prestaties. De executeur-afwikkelingsbewindvoerder heeft de meeste bevoegdheden en kan de exclusieve bevoegdheid zijn toegekend om de verdeling van de nalatenschap vast te stellen. De begrafenisexecuteur wordt in het navolgende buiten beschouwing gelaten.

De executeur kan zijn benoeming vormvrij aanvaarden. In veel gevallen zal de aanvaarding blijken uit het feit dat de executeur het beheer van de goederen van de nalatenschap naar zich toe trekt. De Kantonrechter kan zonodig de executeur een termijn stellen om zijn benoeming te aanvaarden.

Als een executeur is benoemd, kunnen de erfgenamen niet zonder medewerking van de executeur over de goederen van de nalatenschap beschikken. In bepaalde gevallen kan de Kantonrechter daar een uitzondering op maken door erfgenamen te machtigen tot het verrichten van beschikkingsdaden. De executeur vertegenwoordigt dus de erfgenamen. Als een executeur is benoemd, zijn de erfgenamen reeds bij het openvallen van de nalatenschap onbevoegd om over de goederen van de nalatenschap te beschikken. Dat is ook het geval als de executeur zijn benoeming nog niet heeft aanvaard.

De executeur die bij testament niet in zijn bevoegdheden is beperkt, is bevoegd goederen van de nalatenschap te verkopen voor zover dat nodig is om de schulden van de nalatenschap te voldoen. Voor het beheer zal de executeur veelal willen beschikken over een verklaring van executele. Dit is een verklaring waarin de bevoegdheden van de executeur staan beschreven.

De executeur die zijn benoeming heeft aanvaard dient met bekwame spoed een boedelbeschrijving te maken.

Bij testament kunnen de bevoegdheden van de executeur zijn uitgebreid. De executeur kan bijvoorbeeld opgedragen zijn om testamentaire lasten te voldoen. Een testamentaire last kan bijvoorbeeld zijn de verplichting om al het onroerend goed te gelde te maken.

De executeur kan tevens testamentair-bewindvoerder zijn en zelfs belast zijn met afwikkelingsbewind. Dit bewind wordt geacht te zijn ingesteld in het gemeenschappelijk belang van de erfgenamen. De executeur-afwikkelingsbewindvoerder kan de exclusieve bevoegdheid opgelegd zijn om de verdeling van de nalatenschap vast te stellen.

Veelal is de beloning van de executeur door erflater in het testament geregeld. Als dat niet het geval is, dan komt de executeur 1% toe van de waarde van het vermogen van erflater op diens sterfdag. Op grond van onvoorziene omstandigheden kan de Kantonrechter een andere beloning vaststellen.

De taak van een executeur eindigt volgens de wet:

• op het moment dat de executeur zijn werkzaamheden heeft voltooid;
• door tijdverloop, indien de executeur voor een bepaalde tijd was benoemd;
• door de dood van de executeur;
• indien ten aanzien van de executeur de wettelijke schuldsaneringsregeling van toepassing wordt verklaard;
• indien de executeur in staat in van faillissement wordt verklaard;
• indien sprake is van ondercuratelestelling of door de instelling van een meerderjarigenbewind;
• indien de nalatenschap vereffend moet gaan worden;
• in de bij het testament bepaalde gevallen;
• door ontslag dat de Kantonrechter de executeur verleent.

Het einde van de taak van de executeur houdt niet automatisch in dat het beheer door de executeur eindigt. Immers dient eerst vastgesteld te worden wie na hem tot beheer bevoegd is. De executeur dient het beheer voort te zetten tot hij het beheer overdraagt aan degenen die na hem tot beheer bevoegd zijn. Het kan zijn dat de executeur tevens testamentair-bewindvoerder is. In dat geval zal hij het beheer voortzetten in zijn hoedanigheid van testamentair-bewindvoerder.

Een executeur kan zelf een verzoek tot ontslag indienen. Een dergelijk verzoek wordt vrijwel altijd door de Kantonrechter toegewezen. Als een ander een verzoek tot ontslag van de executeur indient, zal dat verzoek gebaseerd moeten zijn op gewichtige redenen. Mede-executeurs, erfgenamen en het Openbaar Ministerie kunnen een verzoek tot ontslag van de executeur indienen. Schuldeisers van de nalatenschap hebben die mogelijkheid dus niet.

De executeur kan tekortschieten in de uitoefeningen van zijn taken en daardoor schade veroorzaken. Het is niet geheel duidelijk op grond waarvan een executeur aansprakelijk gehouden kan worden voor die schade. Dient de executeur als opdrachtnemer te worden gezien zodat er een contractuele band wordt verondersteld? In de jurisprudentie wordt namelijk gesproken over ‘de zorg van een goed executeur’. Dit lijkt te verwijzen naar de wettelijke bepalingen inzake de overeenkomst van opdracht. Niettemin wordt in de rechtsliteratuur en enigszins ook in de jurisprudentie aangenomen dat eventuele aansprakelijkheid van de executeur gegrond kan worden op grond van het plegen van een onrechtmatige daad.

Uiteraard zal bij het beantwoorden van de vraag of een executeur al dan niet de ‘zorg van een goed executeur’ heeft betracht, alle omstandigheden meegewogen moeten worden waaronder zijn eventuele beperkte deskundigheid als leek, de mate waarin sprake is van een niet eenvoudige nalatenschap en de verhouding tot de erfgenamen.