Een testamentaire last is een verplichting die bij testament wordt opgelegd. Het niet uitvoeren van de last door degene die met de last is bezwaard, kan tot gevolg hebben dat diens erfdeel vervallen wordt verklaard.
In de jurisprudentie zijn gevallen te vinden van bijzondere lasten, zoals bijvoorbeeld de last tot instandhouding van een hondenbegraafplaats. Erflaatster had in haar testament de last opgelegd dat een gedeelte van haar tuin niet bewerkt mocht worden of op andere wijze geschonden mocht worden gedurende 20 jaar na haar overlijden. In het betreffende gedeelte van haar tuin lagen namelijk een groot aantal honden begraven.
Het probleem wat zich echter vervolgens voordeed is dat de woning door de aanwezigheid van de hondenbegraafplaats in de tuin niet goed verkoopbaar was. Kun je juridisch iets doen aan die testamentaire last?
De wet bepaalt dat een testamentaire last door de rechter kan worden opgeheven, zulks op grond van na het overlijden van erflaatster ingetreden omstandigheden, welke van dien aard zijn dat de ongewijzigde instandhouding van de last uit een oogpunt van de daarbij betrokken persoonlijke en maatschappelijke belangen ongerechtvaardigd zou zijn. De rechter dient daarbij zoveel mogelijk de bedoeling van erflaatster in acht te nemen. De rechtbank Midden-Nederland overwoog in dat kader het volgende:
“Uit de parlementaire geschiedenis en de jurisprudentie volgt voorts dat het bij de beantwoording van de vraag of een testamentaire last gewijzigd of opgeheven dient te worden niet zo zeer aankomt op wat redelijkheid en billijkheid met zich meebrengen. Het artikel geeft veeleer een voorziening met het oog op testamentaire lasten die door na het overlijden van de erflater ingetreden omstandigheden hun zin verloren hebben, niet meer met de bedoeling van de erflater overeenstemmen of aanpassing behoeven aan hun maatschappelijke strekking of aan het algemeen belang. Een testamentaire last mag niet lichtvaardig worden gewijzigd of opgeheven en bij wijziging dient te worden gezocht naar een oplossing die zoveel mogelijk recht doet aan de bedoeling van de erflater met de die last.”
Hoe oordeelt de rechter vervolgens? De rechter constateert dat de hondenbegraafplaats in de weg staat aan het verwezenlijken van een ander belang dat uit het testament voortvloeit. De rechter laat dan vervolgens dat andere testamentaire belang prevaleren en heft de last tot opheffing van de instandhouding van de hondenbegraafplaats op. De rechter oordeelt verder dat het herbegraven van de honden niet redelijk is gezien de hoge kosten daarvan.
Ik meen dat de rechtbank Midden-Nederland goed heeft weten te motiveren waarom in deze zaak de testamentaire last opgeheven kan worden. Niettemin vraag ik mij af hoe de rechter had geoordeeld als er geen tweede testamentair belang was geweest dat prevaleerde boven de instandhouding van de hondenbegraafplaats. Had de rechtbank dan geoordeeld dat de hondenbegraafplaats niet in stand kon worden gehouden uit een oogpunt van de daarbij betrokken persoonlijke en maatschappelijke belangen? Of had het huis 20 jaar lang onverkoopbaar moeten blijven?
De uitspraak van de rechtbank Midden-Nederland is hier te lezen.
Meer informatie over de testamentaire last is hier te vinden.